Bước ngoặt trong mới quan hệ Mỹ

Lời cảnh báo về việc Israel tấn công Rafah của Tổng thống Joe Biden ngay lập tức gây chấn động chính trường Mỹ và Israel.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Tel Aviv ngày 18/10/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Quan hệ Mỹ - Israel đã đạt đến một ngã rẽ quan trọng cho thấy ngay cả sự ủng hộ kiên định của Tổng thống Joe Biden cũng có thể đạt đến giới hạn khi xuất hiện sự xung đột giữa các vấn đề về đạo đức và lợi ích an ninh quốc gia rộng lớn hơn của Mỹ cũng như thách thức chính trị của chính ông.

Lời cảnh báo của Tổng thống Biden trong một cuộc phỏng vấn với CNN hôm 10/5 rằng ông sẽ tạm dừng một số chuyến hàng vũ khí đến Israel nếu nước này xâm chiếm thành phố Rafah ở Dải Gaza, đánh dấu nỗ lực trực tiếp nhất của Mỹ nhằm kiềm chế đồng minh của mình.

Tuyên bố của Tổng thống Biden về “ranh giới đỏ” trên đã đặt mối quan hệ của ông với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu lên mức căng thẳng nhất từ trước đến nay và gây ra những làn sóng chấn động ngay lập tức trong nền chính trị Mỹ, Israel cũng như trên toàn thế giới.

Washington lo ngại một cuộc tấn công toàn diện của Israel vào Rafah sẽ gây thương vong cho dân thường ở mức độ thậm chí còn lớn hơn 34.000 người Palestine mà Cơ quan Y tế Gaza báo cáo đã thiệt mạng trong cuộc chiến của Israel với Hamas. Một quan chức cấp cao của Liên hợp quốc nói với CNN rằng thành phố này đã ở “bên bờ vực thẳm”. Các bệnh viện quá tải khi người Palestine thiệt mạng trong các cuộc tấn công của Israel vào vùng ngoại ô và hàng chục nghìn người đã phải sơ tán.

Vấn đề thương vong dân sự trong cuộc chiến ở Gaza đã gây ra sự phẫn nộ trên toàn cầu và tạo ra áp lực cực lớn đối với Tổng thống Biden ở trong nước, có nguy cơ làm tan rã liên minh Dân chủ ủng hộ ông trong bối cảnh một chiến dịch tái tranh cử căng thẳng trước đối thủ cạnh tranh là cựu Tổng thống Donald Trump.

Bất chấp những lo ngại của Mỹ, Thủ tướng Netanyahu cho biết chính phủ nước này không có lựa chọn nào khác ngoài việc thực hiện cuộc tấn công Hamas, lực lượng đã trà trộn vào các khu vực dân sự - bao gồm cả ở Rafah - nơi các thủ lĩnh chủ chốt của nhóm đang ẩn náu trong các đường hầm. Đối với ông Netanyahu, việc tiêu diệt Hamas có thể là vấn đề sống còn về mặt chính trị.

Alon Pinkas, cựu tổng lãnh sự Israel tại New York, nói với CNN rằng sự “phản đối công khai” của Tổng thống Biden với Thủ tướng Netanyahu về Rafah cho thấy một trong những thời điểm khó khăn chưa từng có trong quan hệ Mỹ - Israel.

Các câu hỏi chính hiện nay sau sự thay đổi lập trường mang tính bước ngoặt trong mối quan hệ Mỹ - Israel là:

Thứ nhất, liệu động thái của Tổng thống Biden có ảnh hưởng đến việc ra quyết định của Israel khi nước này tiến hành các hoạt động trên không và trên bộ ở Rafah, vốn được coi là điềm báo trước cho một cuộc tấn công toàn diện?

Thứ hai, liệu Israel - như Thủ tướng Netanyahu đã tuyên bố - có thể tiến hành một mình trong một chiến dịch mà ngay cả Mỹ cũng đã phản đối?

Thứ ba, về lâu dài, liệu động thái của Tổng thống Biden sẽ là một vết rạn nứt tạm thời trong mối quan hệ của ông với chính phủ của Thủ tướng Netanyahu hay là sự rạn nứt toàn diện giữa Israel và Mỹ?

Thứ tư, cuộc tấn công toàn diện ở Rafah sẽ cản trở thêm những nỗ lực vốn đã chùn bước nhằm đảm bảo lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas như thế nào? Liệu nó có làm tiêu tan hy vọng của Mỹ về một thỏa thuận khu vực giữa Israel và các quốc gia Arab? Và liệu một chiến dịch dẫn đến nguy cơ hàng trăm thường dân thiệt mạng có thể khiến giao trang khu vực bùng phát trở lại và làm dấy lên những lo ngại mới về một cuộc chiến tranh ở Trung Đông?

Thứ năm, ở Mỹ, liệu nỗ lực muộn màng của Tổng thống Biden nhằm gây áp lực trực tiếp lên Thủ tướng Netanyahu vì trước đó ông bất chấp những lo ngại của Mỹ có làm giảm bớt khó khăn chính trị trong chính đảng của ông khi đảng Cộng hòa tăng cường chỉ trích với những tuyên bố ông đang “quay lưng lại” với Israel?

Xe quân sự của Israel được triển khai gần Kibbutz Reim, miền Nam nước này ngày 9/5/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Động thái tiếp theo của Israel

Rõ ràng, các lợi ích chính trị quan trọng giữa nhà lãnh đạo Mỹ và Israel đang có sự khác biệt. Tổng thống Biden và các quan chức hàng đầu của Mỹ liên tục cảnh báo Thủ tướng Israel về một cuộc tấn công vào Rafah. Và sức mạnh cũng như uy tín của Tổng thống Mỹ với tư cách là một nhà lãnh đạo toàn cầu phụ thuộc vào hành động của ông Biden sau những lời cảnh báo của mình khi ông Netanyahu liên tục phớt lờ những lời kêu gọi của Mỹ giảm cường độ của cuộc chiến ở Gaza.

Tổng thống Biden cũng có những vấn đề chính trị lớn. Trong khi cuộc chiến Israel – Hamas ở Gaza không phải là vấn đề hàng đầu khiến cử tri Mỹ bận tâm, cuộc đua sít sao với ông Trump có nghĩa là kết quả có thể được quyết định bởi vài nghìn phiếu bầu ở các bang dao động quan trọng trong số hàng chục triệu người trên toàn quốc. Và các nhóm cử tri bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi thương vong dân sự và hoàn cảnh khó khăn của người Palestine là những cử tri trẻ, tiến bộ và người Mỹ gốc Arab ở Michigan - một bang có thể quyết định cuộc bầu cử. Và bất kỳ cuộc biểu tình rầm rộ nào tại đại hội đảng Dân chủ ở Chicago vào tháng 8 năm nay sẽ gợi lên những điềm báo đau đớn cho Tổng thống Biden.

Nội các chiến tranh của Israel dự kiến sẽ họp vào ngày 15/5 để cho các thành viên trong liên minh cánh hữu của Thủ tướng Netanyahu bày tỏ quan điểm về quyết định của Tổng thống Biden. Về mặt quân sự, với nguồn dự trữ vũ khí và đạn dược hiện tại, quân đội Israel có thể có đủ trang thiết bị cần thiết để tiến vào Rafah. Mặc dù vậy, Đại sứ Israel tại Liên hợp quốc Gilad Erdan, cho biết động thái mới của Washington có thể làm suy yếu các hành động của Tel Aviv nhằm đạt được các mục tiêu của mình.

Israel cũng phải xem xét liệu cuộc tấn công Rafah mà không có sự hỗ trợ của Mỹ có làm rạn nứt thêm thiện cảm từ các đồng minh mà nước này nhận được sau vụ tấn công ngày 7/10 năm ngoái hay không. Một bước đi như vậy có thể phá vỡ các cuộc đàm phán lâu dài về lệnh ngừng bắn với Hamas và vấn đề thả các con tin Israel còn lại.

Israel cho đến nay vẫn chưa đưa ra dấu hiệu nào cho thấy họ sẽ thay đổi kế hoạch của mình. Ví dụ, Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant đã cảnh báo: “Israel không thể bị khuất phục trước áp lực từ bên ngoài”. Nhưng nếu bất kỳ cuộc tấn công quy mô lớn nào vào Rafah tạo ra thảm họa nhân đạo mà Mỹ lo ngại, Israel có thể sẽ phải gánh chịu hậu quả khi phớt lờ những lo ngại của chính quyền Biden.

Theo Báo Tin tức