Đơm hoa từ đất

Nét đẹp dung dị của quê hương, đất nước vươn lên từ dáng, từ hình của gốm sứ Minh Long I luôn làm say đắm lòng người. Bằng niềm đam mê, cùng với bàn tay tài hoa, đã tạo ra những sản phẩm gốm sứ độc đáo, tinh xảo và lưu giữ lại những tinh hoa hồn cốt dân tộc. 50 năm dành trọn cuộc đời mình với gốm sứ, ông Lý Ngọc Minh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng Giám đốc Công ty Gốm sứ Minh Long I, vinh dự là 1 trong 4 nghệ nhân được Nhà nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân năm 2020.

Sản phẩm của Minh Long I được chọn làm quà tặng lãnh đạo các nước tham dự Hội nghị ASEAN lần thứ 37 tại Thủ đô Hà Nội tháng 11-2020

Đất đã hóa vàng

Trò chuyện với Nghệ nhân Nhân dân Lý Ngọc Minh vào một ngày đầu xuân tại ngôi nhà đầy gốm sứ của gia đình và nghe ông nói về chuyện đời, chuyện nghề, về những thăng trầm mà ông đã đi qua… tôi mới hiểu vì sao ông luôn được mọi người trân trọng và kính nể. Ông Lý Ngọc Minh sinh năm 1953 tại Bình Dương, nơi được coi là cái nôi của gốm sứ miền Nam. Tình yêu gốm sứ trong ông được truyền lại từ đời ông nội, vốn là người Phúc Kiến (Trung Quốc), đã di cư sinh sống ở Bình Dương. Gần 200 năm hình thành và phát triển, nghề gốm sứ tại Bình Dương đã trải qua không ít những thăng trầm nhưng chưa bao giờ bị gián đoạn. Nơi đây có những người đã sống trọn cuộc đời mình cho đất, cho nghề gốm sứ như ông.

Ông Minh tâm sự: Ông bà ta xưa có câu “Thổ hành kim, ly tác bảo”, có nghĩa là đất biến thành vàng, bùn biến thành báu vật để ca ngợi nghề làm gốm đồng thời đề cao tính sáng tạo của nghệ thuật làm gốm truyền thống đã và đang tồn tại. Những người theo nghề làm gốm không chỉ đơn thuần vì cuộc mưu sinh, ở đó còn lòng yêu nghề, say nghệ thuật hội họa, trang trí và tạo hình. Và đất cũng không phụ lòng người. Nhiều sản phẩm tinh xảo được nhào nặn từ bàn tay khéo léo của con người đã trở thành báu vật, quý hơn vàng.

Rong chơi cùng gốm sứ

Nghề gốm với ông Lý Ngọc Minh hội tụ không biết bao nhiêu mồ hôi và nước mắt nhưng ông vẫn coi đó như một cuộc rong chơi. Ông bảo: “Người ta xem công việc là áp lực, với tôi, đó là trò chơi. Một trò chơi có áp lực và chơi với đam mê”. Cách chơi của ông là cả một thế giới đầy sáng tạo với đất, với men, luyện tập và đam mê. Chơi phải mang đến những chiến thắng, những sản phẩm đột phá đầy thú vị, bất ngờ.

Ông phẩy tay nói với tôi, đừng có nhắc đến thành công của Minh Long nữa. Bởi có mấy đột phá thì ai cũng biết rồi. Niềm tự hào của Minh Long là màu men. “Kỹ thuật màu nói chung, vẽ màu trên nhiệt độ cao tới 1.380 độ C là đến giờ không ai làm được”. Đó là lời nhận xét của các chuyên gia Đức ở một hãng gốm sứ có thương hiệu 250 năm. Cái mà ông say mê đó là chất liệu sứ, đặc biệt là dòng sứ dưỡng sinh. Ông bảo, với ông đây là một cuộc chơi mới và ông rất tự hào. “Nghề khác có thể biến mất, nhưng ngành sứ thì không bao giờ mai một. Bởi, không có chất liệu nào có thể thay thế sứ. Văn minh nhân loại qua thời đồ đá, đồng, sắt rồi đến sứ? Không có sứ không có máy bay tàng hình, vật liệu siêu dẫn cách điện… Đến thời điểm này, điều mà tôi tâm huyết nhất là hướng đến sức khỏe cộng đồng. Đó là câu chuyện về sứ dưỡng sinh. Đó cũng chính là chữ “Tín” mà Minh Long và bản thân tôi dành trọn đời theo đuổi”, ông tâm sự.

Có lẽ, cũng bởi chữ “Tín” ông đeo đuổi cả một đời ấy mà tất cả các sản phẩm sứ của Minh Long đều chứa đựng những giá trị văn hóa tinh thần dân tộc qua hàng ngàn năm lịch sử với triết lý: 4 không và 4 có (không thời gian, không biên giới, không giới tính, không tuổi tác; có văn hóa, có nghệ thuật, có phong cách, có hồn). Sứ Minh Long cao cấp nhưng không xa cách mà gần gũi, dành cho tất cả mọi người.

Báu vật nhân văn sống

Dù đã lớn tuổi nhưng ông Lý Ngọc Minh vẫn luôn trực tiếp tham gia vào việc sáng tạo những sản phẩm mới. Tuy nhiên, người đứng đầu Minh Long chỉ nhận mình “mê gốm sứ và nghệ thuật”. Trên những bộ chén bát hay bình sứ truyền thống, ông muốn quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Trải qua 50 năm xây dựng và phát triển thương hiệu gốm sứ hàng đầu Việt Nam, cũng có những khoảng thời gian gốm sứ Minh Long I gặp chông chênh trên bờ vực phá sản. Nhưng với tài năng và bản lĩnh quyết đoán của người “thuyền trưởng”, ông Lý Ngọc Minh, đã từng bước đưa “con tàu” Minh Long của mình vươn tới những đỉnh cao của nghệ thuật gốm sứ và có chỗ đứng ở khắp mọi nơi trên thế giới. Để rồi như một sự đền đáp, mới đây, ông đã vinh dự được nhận danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân vì những đóng góp cho ngành gốm sứ Việt Nam.

Ông Minh chia sẻ, công nghiệp hóa và công nghệ đang làm lu mờ vai trò của người nghệ nhân song những giá trị tinh thần không bao giờ mất đi. Người nghệ nhân truyền thống có thể làm số lượng sản phẩm ít hơn nhưng ẩn chứa trong đó là văn hóa dân tộc, tinh hoa ngành nghề, truyền từ đời này qua đời khác. Họ là những người truyền đạt lại, giữ vai trò kết nối sợi dây văn hóa giữa xưa và nay, giữa quá khứ và hiện tại. Họ giúp cho người đương thời có thể hiểu được những gì người xưa đã gửi gắm, trao tặng cho mai sau mà tự hào, giữ gìn và bảo tồn.

Nói về cái nghiệp của mình, vẫn nụ cười hiền lành trên khuôn mặt phúc hậu ấy, ông bảo: “Được trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân là vinh dự rất lớn với cá nhân tôi. Gốm sứ là một ngành khó, lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, lịch sử của Việt Nam. Nghề làm gốm sứ luôn giúp tôi thấy thật thanh thản. Vì thế tôi sẽ cố gắng làm tốt hơn nữa. Chỉ cần có sức khỏe để tiếp tục thỏa mãn với đam mê, là phúc lộc lắm rồi”.

Một mùa xuân nữa lại về, trước mùa xuân của đất trời, sự đơm hoa kết trái thành quả lao động được chắt lọc những gì tinh túy nhất từ lòng đất. Sứ Minh Long đang góp phần tô thắm thêm mùa xuân của đất trời, của lòng người và của dân tộc.

NGỌC THANH