Ngôi chùa cổ bên sông Đồng Nai

Trong tiến trình phát triển đi lên của Bình Dương, vùng đất Tân Uyên là nơi chứa đựng nhiều giá trị về văn hóa, lịch sử. Nếu có dịp ngang qua vùng đất này, du khách nhất định phải ghé thăm ngôi cổ tự hơn 300 năm tuổi Hưng Long để vừa lễ Phật, vừa có dịp hiểu thêm về lịch sử gắn liền với ngôi chùa cổ xưa bậc nhất trên đất Bình Dương...

Chùa Hưng Long nhìn từ sông Đồng Nai

Tích xưa chùa cổ

Tọa lạc ở vị trí khá thơ mộng bên dòng sông Đồng Nai hiền hòa, xanh biếc, chùa Hưng Long hiện nay thuộc phường Thạnh Phước, TX.Tân Uyên. Chùa Hưng Long còn có tên gọi dân gian là chùa Bà Thao. Liên quan đến tên gọi này, tài liệu ghi lại, vào thế kỷ XVII, năm 1695 (Ất Hợi), ở vùng đất Tân Uyên có một bà điền chủ giàu có tên Phan Thị Khai (tục gọi là Bà Thao) là một người mộ đạo. Vì có niềm tin với Phật giáo nên gia đình bà đã tự bỏ tiền ra xây chùa để tiện việc chiêm bái, cầu phúc cho gia đình, vừa để cho dân làng có nơi lui tới dâng hương lễ Phật, cầu gia đạo bình an. Vì chùa do gia đình bà Thao bỏ tiền ra xây dựng nên người ta gọi đó là chùa Bà Thao.

Lúc đầu, vì là chùa gia đình lập nên không có chư tăng trụ trì. Mãi đến năm 1806, có 2 vị tăng sĩ trên bước đường hoằng dương chánh pháp đã đến vùng đất Tân Uyên. Một vị là ngài Quảng Cơ Minh Lý (tự là Gia Trường), còn một vị là ngài Bảo Châu Minh Tịnh. Cả 2 vị đại sư này đều rất uyên thâm kinh luật. Trông tướng mạo nghiêm trang, đĩnh đạc của 2 vị, dân làng Dư Khánh đã thỉnh về làm trụ trì chùa Hưng Long. Sau thời gian hoằng hóa Phật pháp ở chùa Hưng Long, đại sư Minh Lý viên tịch, thiền sư Minh Tịnh kế vị trụ trì và có công lớn trong việc hoằng dương phật pháp ở vùng đất Tân Uyên này. Đến năm 1889, thiền sư Minh Tịnh viên tịch và được môn đồ lập tháp thờ bên cạnh tháp ngài đại sư Quảng Cơ.

Tính đến nay, chùa Hưng Long trải qua 8 đời trụ trì. Tất cả các vị trụ trì đều là những bậc cao tăng, thông hiểu giáo pháp. Đặc biệt, năm 1927, hòa thượng Thích Trí Tấn kế thừa sự nghiệp của các bậc tiền bối để trụ trì chùa và từ đó đưa ngôi chùa Hưng Long vào giai đoạn hưng thịnh. Hòa thượng Thích Trí Tấn giữ nhiều trọng trách trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, hòa thượng là người có công lao lớn trong xây dựng và thành lập Tỉnh hội Phật giáo tỉnh Sông Bé, làm Trưởng ban Trị sự đầu tiên của Phật giáo tỉnh Sông Bé. Hiện nay, trụ trì chùa Hưng Long là hòa thượng Thích Thiện Duyên, cũng là Phó ban Trị sự Tỉnh hội Phật giáo Bình Dương.

Kiến trúc đặc biệt

Chùa Hưng Long có mặt tiền hướng ra sông Đồng Nai. Suốt hơn 300 năm qua, ngày ngày chùa vẫn soi bóng mình bên dòng sông Đồng Nai êm ả. Khi đến đây thăm chùa, ngắm dòng sông bình lặng, cảm giác trong mỗi người cũng trở nên bình yên, nhẹ nhàng hơn. Điều đặc biệt ở ngôi chùa này là lối kiến trúc cổ. Toàn bộ các mái đao trên nóc chùa đều được gắn hình tượng rồng tráng men với những đường nét hoa văn tinh xảo. Các tượng rồng này đều được đúc tại các lò gốm ở Bình Dương.

Bên trong chùa hiện còn lưu giữ hệ thống liễn đối phong phú, giàu ý nghĩa. Trên chánh điện còn treo câu đối mang ý tưởng nhân quả, nhập thế, tạm dịch như sau: “Nhiều kiếp làm sáng, làm tướng hiền, làm con hiếu, làm thầy trí tuệ, sử dụng chân như kết nhiều duyên lành làm trang nghiêm biển phước. Hiện đời bỏ châu ngọc, bỏ vợ con, bỏ thành trì, bỏ ngôi vua, giác ngộ trò đầy nói vô biên diệu pháp dứt trầm luân khổ ải”...

Hơn 300 năm tồn tại, chùa Hưng Long cũng được trùng tu, sửa chữa nhiều lần. Quần thể kiến trúc của chùa hiện nay gồm có: Chánh điện, hai bên chánh điện là hai tháp chuông, trống bát nhã, hậu tổ và giảng đường. Đông lang được thiết kế xây dựng lầu song song với ngôi chánh điện. Khuôn viên phía bên phải là khu tháp của các đời trụ trì với lối xây theo kiến trúc tháp cổ vẫn còn nguyên vẹn. Ngoài ra, trong khuôn viên chùa còn các cây cổ thụ quý như sao, dầu… ngày ngày tỏa bóng xuống che mát ngôi chùa.

Đặc biệt, chùa còn lưu giữ một pho tượng Phật đúc bằng đồng cao 1m với đường nét mỹ thuật tinh xảo và cân đối do gia đình bà Phan Thị Khai (tức Bà Thao - người sáng lập chùa) phụng cúng vào năm 1802. Tương truyền, sự ra đời của pho tượng cổ này là do lời khấn nguyện của bà Khai khi người con trai trưởng của bà tham gia nghĩa quân Tây Sơn. Bà cầu nguyện nếu con bà bình an trở về, bà sẽ đúc tượng Phật đồng để tạ ơn. Cuộc chiến chấm dứt vào năm 1802, con bà được bình yên trở về. Thực hiện lời cầu nguyện, bà đã tổ chức đúc tượng Phật đồng để tôn thờ trong chùa. Đây được xem là pho tượng cổ xưa có giá trị quý của Việt Nam nói chung, tỉnh Bình Dương nói riêng.

Được xây dựng vào năm 1695, chùa Hưng Long là ngôi chùa có niên đại cổ nhất so với các ngôi chùa cổ trên đất Bình Dương. Tính đến nay, chùa đã có hơn 300 năm soi mình bên dòng sông Đồng Nai êm ả. Dù trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử nhưng ngôi chùa vẫn tồn tại đến tận bây giờ. Để bảo vệ di tích, ngày 2-6-2004, UBND tỉnh đã ra quyết định xếp hạng chùa Hưng Long là di tích lịch sử cấp tỉnh.

 CẨM LÝ