Những quy định đối với pháp nhân thương mại phạm tội

Thời gian qua, các vụ việc vi phạm nghiêm trọng luật pháp về môi trường, kinh tế do các pháp nhân thương mại (PNTM) thực hiện ngày càng tinh vi và để lại hậu quả nghiêm trọng về môi trường và kinh tế. Để kịp thời xử lý các vi phạm của các PNTM, Bộ luật Hình sự (BLHS) 2015 quy định khái niệm tội phạm, trong đó bổ sung chủ thể là PNTM. Theo đó, khi pháp nhân thực hiện hành vi bị coi là tội phạm, xâm hại đến các giá trị, quan hệ xã hội được Nhà nước và pháp luật bảo vệ thì pháp nhân sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự (TNHS). Như vậy, BLHS 2015 quy định TNHS đối với PNTM là một quy định mới, phù hợp với thực tiễn nhằm tạo tính răn đe cao đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh, góp phần phòng, chống các loại tội phạm mà chủ thể là pháp nhân vì lợi nhuận gây hại đến môi trường, kinh tế và các lĩnh vực khác.

Theo Điều 75 Bộ luật Dân sự 2015, PNTM là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên. PNTM bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác. Lần đầu tiên trong lịch sử hình thành và phát triển của pháp luật hình sự nước ta, BLHS và Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2015 đã ban hành những quy định về TNHS; trình tự thủ tục tiến hành tố tụng hình sự đối với PNTM. Theo Điều 74 BLHS 2015, PNTM phạm tội phải chịu TNHS theo những quy định của BLHS.

Về điều kiện chịu TNHS của PNTM: PNTM chỉ phải chịu TNHS khi có đủ các điều kiện sau đây: Hành vi phạm tội được thực hiện nhân danh PNTM; hành vi phạm tội được thực hiện vì lợi ích của PNTM; hành vi phạm tội được thực hiện có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của PNTM; hành vi phạm tội chưa hết thời hiệu truy TNHS theo quy định của BLHS.

Việc PNTM chịu TNHS không loại trừ TNHS của cá nhân (người đại diện pháp nhân hoặc người làm việc cho pháp nhân) nếu hành vi của họ có đủ các dấu hiệu phạm tội.

Về phạm vi chịu TNHS của PNTM: Theo Điều 76 BLHS 2015, PNTM chỉ phải chịu TNHS về các tội phạm sau đây: Tội buôn lậu (Điều 188); tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới (Điều 189); tội sản xuất, buôn bán hàng cấm (Điều 190); tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm (Điều 191); tội sản xuất, buôn bán hàng giả (Điều 192); tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm (Điều 193); tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, vật nuôi (Điều 195); tội đầu cơ (Điều 196); tội trốn thuế (Điều 200); tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách Nhà nước (Điều 203); tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán (Điều 209); tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán (Điều 210); tội thao túng thị trường chứng khoán (Điều 211); tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm (Điều 213); tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động (Điều 216); tội vi phạm quy định về cạnh tranh (Điều 217); tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan (Điều 225); tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp (Điều 227); tội vi phạm các quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên (Điều 226); tội vi phạm các quy định về khai thác, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản (Điều 232); tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật hoang dã (Điều 234); tội gây ô nhiễm môi trường (Điều 235); tội vi phạm phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường (Điều 237); tội vi phạm quy định về bảo vệ an toàn công trình thủy lợi, đê điều và phòng, chống thiên tai; vi phạm quy định về bảo vệ bờ, bãi sông (Điều 238); tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam (Điều 239); tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản (Điều 242); tội hủy hoại rừng (Điều 243); tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm (Điều 244); tội vi phạm các quy định về quản lý khu bảo tồn thiên nhiên (Điều 245); tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại (Điều 246); tội tài trợ khủng bố (Điều 3); tội rửa tiền (Điều 324). (còn tiếp)