Bài 8: Vàm Đak R’Tih - Dấu ấn không phai
Ngày 30-10 và 4-11-1960 đã trở thành thời khắc lịch sử của đường Hồ Chí Minh, đặc biệt là đoạn từ nam Tây nguyên đến Đông Nam bộ. Gần một năm trời mò mẫm xây dựng từng cơ sở, “vạch lá, bẻ cò” xoi, mở đường, Đoàn B.90 của miền Bắc và C.200 ở miền Nam đã bắt liên lạc được với nhau. Từ đây chấm dứt tình trạng chiến trường bị chia cắt, hình thành một vùng chiến lược quân sự, cửa ngõ tiến quân vào Sài Gòn, hang ổ cuối cùng của Mỹ - ngụy, góp phần vào thắng lợi của chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Điểm “G”…
Trở lại vàm sông Đak R’Tih, cơn mưa đầu mùa của những ngày tháng 5 đủ làm cho vàm sông đục nước. Vàm sông vẫn miên man chảy mãi... chở nặng phù sa và cả tâm tình của những người lính, để đồng đội năm xưa, mỗi khi có dịp trở lại nơi này lại có cảm giác cay cay nơi sóng mũi.
Những chiến sĩ mở đường năm xưa gặp nhau tại Khu di tích Cây Xoài của TX.Gia Nghĩa, tỉnh Đăk Nông
Lần giở từng trang ký ức, ông Nguyễn Thanh Tâm, nguyên chiến sĩ Đoàn C.200, kể lại: “Cuối tháng 10, nước sông từ từ hạ thấp, nên 3 anh em chúng tôi (ông Tâm và các ông Hồ Minh Tư và Huỳnh Văn Cột - P.V) bơi qua sông để bắt liên lạc với Đoàn B.90. Đến ngày 30-10-1960, gạo sắp hết chỉ còn đến sáng hôm sau, vì vậy chúng tôi quyết định trở về đoàn. Nhưng may mắn là chiều hôm ấy, chúng tôi đã câu được con cá lóc khoảng 300 - 400g nên quay trở lại nơi có dấu vết của Đoàn B.90 để chuẩn bị bữa cơm chiều. Trong lúc 3 thành viên Đoàn C.200 đang nấu cơm thì các thành viên của Đoàn B.90 đến...”.
Còn ông Hồ Minh Tư nhớ lại: “Phát hiện nơi mình nghỉ hôm trước có người căng nylon, cột võng, nên ông Phạm Văn Lạc và Hoàng Minh Đỏ của Đoàn B.90 dừng lại cảnh giới, còn ông Phạm Văn Nhường của Đoàn B.90 tiến vào quan sát tình hình. Khi còn cách khoảng 3 - 4m, ông Phạm Văn Nhường đạp phải ống lồ ô khô. Nghe tiếng động, ông Hồ Minh Tư đang nhóm bếp, nhanh như cắt chụp lấy súng chĩa thẳng ra hướng có tiếng động. Ông Nguyễn Thanh Tâm và ông Huỳnh Văn Cột nằm trên võng lăn ngay xuống đất, tất cả đều trong tư thế sẵn sàng chiến đấu”.
Ông Phạm Văn Nhường thì kể: “Linh tính như mách bảo đây là anh em mình nên tôi liền nói lớn: “Đừng bắn, là anh em miền Bắc xoi đường về đây”. Các anh miền Nam hình như cũng vậy nên đều hạ súng xuống. Hai bên gọi tên trưởng đoàn của nhau và chạy đến ôm chầm lấy nhau, mừng đến rơi nước mắt. Thời khắc ấy là lúc 16 giờ. Đêm đó, 6 anh em đã nấu đủ mỗi người một lon gạo để liên hoan. Thêm một đêm mất ngủ, các anh kể cho nhau nghe về chuyện nhân dân miền Nam đấu tranh đầy gian lao, ác liệt để chống Mỹ - Diệm; chuyện nhân dân miền Bắc xây dựng đất nước; chuyện bộ đội miền Nam tập kết sống trong lòng nhân dân miền Bắc…”.
Ông Nguyễn Thanh Tâm bảo: “Khi được phân công làm nhiệm vụ xoi, mở đường, tìm bắt liên lạc với Đoàn B.90 từ miền Bắc vào, trong đầu tôi cứ hình dung, các đồng chí sống ở miền Bắc chắc trắng trẻo, ăn mặc trang trọng lắm. Nhưng khi gặp mặt, tôi mới ngỡ ngàng vì các đồng chí ấy cũng giống mình trong miền Nam...”. Sáng ngày 1-11-1960, 6 cán bộ, chiến sĩ đã tổ chức vượt sông về địa điểm C.200 đang đóng quân ở gần buôn Bu Sa Ya (nay thuộc xã Lộc Bảo, huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng). Trong lúc vượt sông, ông Phạm Văn Nhường và ông Phạm Văn Lạc tuy biết bơi nhưng lâu ngày gian khổ, sức yếu nên bị nước cuốn trôi. May thay lúc đó ông Hồ Minh Tư và ông Huỳnh Văn Cột có mặt cứu kịp thời nên 2 người được bình an, rồi đoàn tiếp tục cuộc hành trình. Về đến Bu Sa Ya, đêm đến, những câu chuyện trong Nam, ngoài Bắc kéo dài đến tận khuya.
Sau khi tin mừng báo về, Khu ủy miền Đông Nam bộ liền gửi điện chỉ đạo C.200 cử ông Đỗ Giáp Xuân đi cùng bộ phận phía Bắc về Quảng Đức; đồng thời đưa người của bộ phận phía Bắc về căn cứ Bu Gor chờ chỉ thị của Xứ ủy. Chấp hành lệnh, ông Nguyễn Giáp Xuân cùng ông Phạm Văn Lạc, Hoàng Minh Đỏ ra Bu Sa Ya gặp Trưởng đoàn B.90, còn ông Phạm Văn Nhường đi cùng mấy anh Đoàn C.200 về căn cứ Bu Gor. Mấy ngày sau, thực hiện chỉ thị của Xứ ủy, Trưởng đoàn C.200 Nguyễn Hồng Sơn cùng ông Phạm Văn Nhường ra Quảng Đức trao đổi với địa phương về xây dựng hành lang đón cán bộ, chiến sĩ tập kết về.
Dấu mốc lịch sử
Như vậy vào khoảng 16 giờ ngày 30-10-1960, đã trở thành thời khắc lịch sử khi Đội 1 của Đoàn B.90 đã bắt được liên lạc với đoàn công tác C.200, nối liền hai vùng chiến lược nam Tây nguyên và Đông Nam bộ, khai thông đường Hồ Chí Minh, bảo đảm sự chi viện của miền Bắc cho chiến trường miền Nam và góp phần đưa cách mạng miền Nam chuyển sang giai đoạn mới.
Trụ cây số 4 đường Đăk Song - Gia Nghĩa (thuộc tỉnh Đăk Nông), nơi chiến sĩ đoàn C.270 gặp tổ 2 Đoàn B.90 vào ngày 4-11-1960
Với ý nghĩa lịch sử đó, hai bên bờ vàm sông Đak R’Tih - nơi gặp gỡ hai đoàn Nam - Bắc năm xưa, giờ được huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng và TX.Gia Nghĩa, tỉnh Đăk Nông xây dựng thành 2 khu di tích. Riêng Khu di tích Cây Xoài của TX.Gia Nghĩa được Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt trong quần thể di tích lịch sử đường Trường Sơn - Hồ Chí Minh, trong đó có đoạn đi qua tỉnh Đăk Nông. Cũng vào thời điểm cuối tháng 10-1960, Đội 2 của Đoàn B.90 cũng nhận được thông tin sẽ gặp tổ liên lạc của phía Nam. Ngày 4-11- 1960, tại trụ cây số 4 đường Đăk Song - Gia Nghĩa, các chiến sĩ Đoàn C.270 cũng đã gặp tổ 2 Đoàn B.90. Cùng với con đường phía đông, con đường phía tây tỉnh Quảng Đức đã được khai thông. Từ đây, đường Hồ Chí Minh đoạn từ nam Tây nguyên đến miền Đông Nam bộ được nối liền.
Gặp được nhau, hạnh phúc dâng trào nhưng sao có thể kể hết những khó khăn, gian khổ mà cán bộ, chiến sĩ Đoàn B.90, C.200, C.270 và các lực lượng tham gia xoi, mở đường đã trải qua. Vượt qua bao gian lao vất vả, thiếu cơm lạt muối, có đơn vị bị địch vây bắt hụt, có người bị nước lũ cuốn trôi nhưng các cán bộ, chiến sĩ vẫn kiên trì tìm mở đường, xây dựng căn cứ địa, xây dựng cơ sở, từng bước tạo một hành lang vận tải chiến lược mới trong thời điểm cách mạng miền Nam đang chuyển từ khởi nghĩa từng phần sang chiến tranh cách mạng.
Gần một năm trời ròng rã, với bao khó khăn vất vả, Đoàn B.90, C.200, C.270 và các đơn vị tham gia mở đường hành lang chiến lược mang tên Hồ Chí Minh đoạn cuối dãy Trường Sơn, nối liền nam Tây nguyên với miền Đông Nam bộ đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Thành công của Đoàn B.90, C.200 và các đơn vị tham gia mở đường đã góp phần quan trọng khai thông con đường Hồ Chí Minh đoạn từ nam Tây nguyên về Nam bộ. Đến ngày 20-11-1960, đoàn cán bộ quân sự đầu tiên - Đoàn Phương Đông 1 do đồng chí Đặng Ngọc Sỹ và đồng chí Tăng Thiên Kim làm trưởng đoàn từ miền Bắc đã đi trên con đường mới mở vào đến chiến trường Đông Nam bộ; tiếp đó là đưa luật sư Nguyễn Hữu Thọ từ Phú Yên vào Chiến khu Đ thành lập Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.
Mấy mươi năm trôi qua, những thanh niên trai tráng thời đó giờ đã thành các cụ, người trẻ nhất trong đoàn tuổi cũng đã ngót nghét 80 tuổi nhưng mỗi khi có dịp gặp lại, với mỗi người sự kiện đáng nhớ thuở nào như vừa mới diễn ra, cảm giác vui sướng dâng trào vẫn còn đọng mãi. “Ngày trước 2 tổ có 6 người làm nhiệm vụ, hôm nay gặp lại chỉ còn 4 người, tất cả đều sinh sống tại Bình Dương. Lâu lâu chúng tôi lại có dịp gặp nhau, ôn lại những kỷ niệm một thời khó khăn, ác liệt nhưng đầy hào hùng”, ông Phạm Văn Nhường xúc động nói. (còn tiếp)
THU THẢO
Xem thêm bình luận